Dei Tomos Gwilym Owen Dw i’n siwr ein bod ni i gyd yn gwybod am Harri’r Wythfed a’i chwe gwraig, ond ar raglen Dei Tomos clywon ni hanes bonheddwr o ogledd Cymru, Edward Gruffydd, oedd fel Harri wedi priodi sawl gwaith, a hynny pan oedd Harri’n frenin. Un o Stad y Penrhyn ger Bangor oedd Edward a dyma i chi ran o sgwrs cafodd Dei amdano efo’r darlithydd Gwilym Owen o Brifysgol Bangor... Bonheddwr - Genlteman Mewn gwirionedd - In reality Fawr hŷn - Hardly any older Pwys mawr - Great pressure Cyfoethocach - Richer Cefnog - Well-off Dylanwadu - To influence Tystiolaeth - Evidence Dychwelyd - To return I’r neilltu - To one side Dros Ginio Elfyn ac Alun Doedd na ddim sôn bod Edward wedi cael yr un problemau cyfreithiol a gafodd Harri o ran priodi sawl gwaith – ond hanes ddiddorol ynde? Dau frawd o fyd y gyfraith oedd gwesteion Dewi Llwyd ar Dros Ginio, y bargyfreithiwr a’r gwleidydd Elfyn Llwyd a’i frawd y plismon Alun Hughes. Roedd eu tad yn blismon, felly roedd y gyfraith yng ngwaed y ddau! Elfyn, y brawd mawr, sy’n siarad gynta ... Cyfreithiol - Legal Bargyfreithiwr - Barrister Ddaru - Wnaeth Ganwyd - Was born Sicrhau - To ensure Beti a’i Phobol Hanes Elfyn Llwyd yn enwi ei frawd yn fan’na, ar raglen Dewi Llwyd Yr artist Meirion Jones oedd gwestai Beti George ac yma mae’n sôn am dafodiaith Mwldan - ardal wledig ger Aberteifi. Mi wnaeth Meirion ymchwil MA ym Mhrifysgol Llambed, neu Llanbedr Pont Steffan, ar y dafodiaith. Oedd o’n gyfarwydd ag ardal a thafodiaith Mwldan cyn gwneud yr ymchwil? Dyma fo’n ateb cwestiwn Beti... Tafodiaith - Dialect Cyfarwydd â - Familiar with Crwt - Bachgen Mynychu - To attend Crynhoi - To assemble Ysgolhaig - Scholar Cofnodi - To record Danto - To lose heart Ofergoeliaeth - Superstition Talwrn – Pennill Mawl Y CWPS A’R FFOADURIAID Golwg ar dafodiaith arbennig ardal Mwldan yn fan’na ar Beti a’i Phobol. Cystadleuaeth rhwng timau o feirdd ydy’r Talwrn Radio Cymru. Dyma i chi un gerdd o gystadleuaeth yr wythnos diwetha rhwng tîm y ‘Cwps’, Aberystwyth a thîm y ‘Ffoaduriaid’ - er dw i ddim yn meddwl eu bod yn ffoaduriaid go iawn rhywsut! Sylwebwyr chwaraeon oedd testun y gerdd... Cerdd - Poem Ffoaduriaid - Refugees Sylwebwyr chwaraeon - Sport commentators Testun - Subject Chwiban - Whistle Cyffur - Drug Dall - Blind Gweiddi’n groch - Shouting loudly Harten - Heart attack Môr o ddagrau llaith - A sea of moist tears Bore Cothi Y Gwcw Wel am gerdd hyfryd ynde? Dach chi wedi clywed y gog, neu’r gwcw eleni? Wel, os nad ydych chi, fydd na ddim llawer o gyfle i’w chlywed eto gan fod y gwcw am ddechrau ar ei thaith yn ôl i Affrica cyn bo hir, fel buodd Daniel Jenkins-Jones o’r RSPB yn sôn wrth Shan Cothi Marchogaeth - Horse riding Yn fy unfan - Still Arwydd - A sign Ar fin - About to Goroesi - To survive Creaduriaid - Creatures Eos - Nightingale Gwenoliaid - Swallow Diwylliant - Culture Clychau’r Gog - Bluebells Bore Cothi Dawnsio ...ac arhoswn ni efo Bore Coffi am y clip nesa – ond i fyd y bale awn ni y tro ‘ma. Mae Luke Bafico (pron. Bahfeeko) o Gaerdydd yn ddawnsiwr proffesiynol ac mae o wrthi’n ymarfer ar gyfer fersiwn modern o’r bale The Nutcracker fydd yn teithio Cymru yn nes ymlaen yn y flwyddyn. Dyma Luke yn esbonio wrth Shan Cothi sut dechreuodd o ym myd y ddawns Nes ymlaen - Later on Tyfu lan - Tyfu fyny